Yılan ısırığı öldürmez, bizi asıl öldüren, ısırıktan sonra damarlarımızda dolaşan zehirdir.
It’s not the snake bite that kills us, it’s the venom that runs through our veins after the bite that kills us
Dr. Wayne Dyer
Tehlike altında olduğunuzu hissettiğinizde veya bir travmaya maruz kaldığınızda, üç şekilde tepki verebilirsiniz: savaşma, kaçma veya donma. Tehlike geçtikten sonra genellikle kişi eski haline döner ve hayatına devam eder. Ancak bazı durumlarda travma veya tehlikenin anısı kaybolmaz, sürekli acı dolu, üzücü hatıralar aklınıza gelir ve kendinizi savunmasız hissedebilirsiniz. Böyle bir durumdaysanız, Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) yaşıyor olabilirsiniz.
Travmatik olaylar insan eliyle oluşturulan travmatik durumlar ve doğal afetler olarak 2 ana başlıkta toplanabilir. Yapılan araştırmalar insan eliyle oluşan travmatik durumlara veya olaylara maruz kalan insanların daha yüksek ihtimalle post travmatik stres bozukluğuna yakalandıklarını göstermektedir. Ancak travmatik duruma karşı verilen tepkiler çok kişisel olmakla birlikte travmatik deneyime karşılık her birey TSSB geliştirmez. Deneyimlenen durum kadar kişilerin bu duruma karşı verdiği reaksiyon da TSSB tanısı için önemli bir rol oynamaktadır.
Her ne kadar bu durum can sıkıcı olsa da, çözümsüz değildir. Pek çok terapi modelinde TSSB tedavisi mevcuttur. Deneyimsel terapi yöntemlerinden birisi seçerseniz, TSSB semptomlarınızı hafifletebilir ve geçirebilirsiniz.
|
TSSB’ye yol açabilecek travmatik olaylar |
|
| Sevdiğiniz birinin vefatı | Cinsel veya fiziksel taciz |
| Savaş | Tecavüz |
| Doğal afetler | Kaçırılma veya alıkonulma |
| Taşıt kazaları | Çocukluk zamanında ihmal edilme |
| Terör saldırıları | |
Sık görülen TSSB belirtileri
TSSB belirtileri herkeste farklı şekilde ortaya çıkar çünkü kişilerin sinir sistemleri ve strese toleransları farklıdır. Genellikle travmatik bir olaydan hemen sonra, onu takip eden saatler veya günler içerisinde TSSB belirtileri gösterilir. Ancak bazı durumlarda bu belirtilerin ortaya çıkması, haftalar, aylar veya hatta yıllar alabilir. Derinlerde gömülü olan bir tetikleyici olay, söz, hareketle kendini gösterebilir. Genellikle üç temel belirti vardır:
Travmayı tekrar deneyimlemek: Size üzüntü, acı veren anıları hatırlayabilir, ani imgeler gözünüzün önüne gelebilir veya kabuslar görebilirsiniz. Bununla beraber bu anılar canlandığında bazı fiziksel belirtiler de olabilir: terleme, kalp çarpıntısı, bulantı hissi vs.
Travmanın hatırlatıcılarından kaçınma: Travmayı hatırlatacak yerlerden, insanlardan, düşüncelerden kaçmayı deneyebilirsiniz veya olayın önemli kısımlarını unutabilirsiniz. Etrafınızdakilerden soyutlanmış, duygusal olarak uyuşmuş hissedebilirsiniz veya genel olarak hayata karşı ilginiz azalmış olabilir. Kendiniz için kısıtlı bir gelecek hissedersiniz.
Kaygının ve duygulanımın artması: Uyku bozukluğu, gerginlik, öfke patlamaları hissedebilirsiniz. Odaklanma sorunu, hiper hassasiyet yaşayabilir veya sürekli tedirgin olarak hissedebilirsiniz.
Çok görülen diğer belirtiler:
- Utanç veya kendini suçlama duyguları
- İhanete uğramışlık veya güveni kötüye kullanılmışlık hisleri
- Depresyon veya umutsuzluk (intihar düşünceleri de eklenebilir)
- Madde bağımlılığı
- Fiziksel ağrılar ve acılar (bedensel hastalıklar)
TSSB Terapisi
Travmanızın ciddiyetine, sizde bıraktığı etkilere bağlı olarak adım adım izlenebilecek yollar vardır:
- Fiziksel egzersizler, endorfin salgılatırken aynı zamanda, sizi bedeninize odaklayarak, sinir sisteminizin “kilidini açar” ve içinizde donup kalanları harekete geçirir.
- Sinir sisteminizi, mindfulness (bilinçli farkındalık) çalışmalarıyla regüle edebilirsiniz. Bilinçli nefes hızlıca sizi rahatlatır. Nefesinize odaklanarak, en az 10 olmak üzere 100’e kadar nefes alıp verebilirsiniz. Sizi negatif tetikleyen durumlar olduğu gibi rahatlatan, sakinleştiren hareketler, aktiviteler de olabilir, örneğin, bir kahve veya çay içmek, belirli bir koku koklamak, bir hayvan sevmek, yemek pişirmek, vs…
- Başkalarıyla iletişime girerek de stresinin azaltabilirsiniz. Sizi iyi hissettiren arkadaşlarınız olabileceği gibi, bir hobi kursuna yazılabilir, atölye çalışmalarına veya TSSB ile ilgili destek grubuna da katılabilirsiniz.
- Sağlıklı yaşam seçimleri yapmaya çalışın. İnsülin dalgalanmaları yaptırmayacak sağlıklı besinler tüketmek önemlidir. Rafine şeker, un ve alkoldan uzak durmak, bol su içmek iyi gelir. Özellikle ek olarak omega 3 yağı alabilirsiniz, bu yağ bedende insülasyon görevi görür. Yeterli uyku şarttır, gerekirse bitkisel desteklerden faydalanabilirsiniz. Rahatlamak için boş zamanlar da bırakmak iyi olur.
Tüm bunlar yeterli gelmezse profesyonel olarak TSSB terapisi almak gerekir. Belirtilerinizin şiddetine göre bir psikiyatri ilaç tedavisi başlayabilir. İlaç tedavisinin yanı sıra psikoterapi de uygulanması uygun olur. Psikoterapinin “deneyimsel /yaşantısal” olması tedavinin kalıcılığını garantiler. Sadece bilişsel çalışmak geçici rahatlık sağlar, deneyimsel terapiler dönüştürücüdür.
Bilinçdışı çalışmaları deneyimsel terapilere dahildir. Terapi sürecinde danışanı rahatsız eden belirtilere odaklanılır ve onlar hafifletilirken güven ortamı oluşturulur. Danışanın hızına, isteğine bağlı kalınarak adım adım travma çalışması yapılır. Bilinçdışı imgelerle çalışıldığı için terapi süreci genellikle hızlı ilerler. Terapi seans sayısını kesin olarak söyleyebilmek imkansızdır ancak ilk 5 seans sonunda genellikle bayağı yol alınmış olunur.
