Fobi, sıradan korku duygusuna göre daha şiddetli hissedilen bir tür kaygı bozukluğudur. Canlı veya cansız varlıklara, bir mekana veya duruma yönelik hissedilebilir. Hissedilen korku, verilen tepki mantık çerçevesinin dışında kalır. Fobi yaratan koşulla karşı karşıya kalındığında büyük sıkıntı, panik hali yaşanabilir. Durum veya nesne hakkında düşünürken veya konuşurken bu aşırı kaygıyı bile hissedebilirsiniz Ekstrem durumlarda kişi, can güvenliği dahi tehlikeye atacak şekilde, adeta kontroldan çıkmış gibi, kendini fobiden “kurtaracak, uzaklaştıracak” davranışlarda bulunabilir (Sokağa, trafiğe fırlama, ortamı terk etme, dehşetle bağırma, bayılma, …)
Fobiler basit veya karmaşık olabilirler. Basit fobilerde, korku yaratan durum, nesne net bir şekilde bilinir. Hatta kaynaklandığı, ortaya çıktığı an bile hatırlanabilir. “6 yaşımda köpek saldırmıştı, o zamandan beri her köpek gördüğümde bayılacak gibi oluyorum” der danışan…
Karmaşık fobilerde ise hem birden fazla tetikleyici korku nesnesi olabilir hem de nereden kaynaklandığı, nasıl başladığı bilinmez. “Kendimi bildim bileli böceklerden korkarım, karafatma gördüğümde bayılacak gibi oluyorum”. Karmaşık fobilerde, fobi temaları katman katman birbirini örtmüş veya iç içe geçmiş olabilir. Bazen de toplum baskısı, otosansür sebebiyle açığa çıkartılamayan, gizlenen sırlar, travmalar fobi şeklinde kendini gösterebilir. “Aslında kediler çok güzel hayvanlar ama sürtünmelerine dayanamıyorum, bayılacak gibi oluyorum” diyen birisi cinsel tacize uğramış olup, bu travmasını hayvan fobisine dönüştürmüş olabilir (bilinçaltı seviyesinde).
Fobi tedavilerinde, çeşitli terapi modelleri kullanılabilir. Adım adım duyarsızlaştırma, maruz bırakma uygulanabilir. Hangi terapi modeli seçilirse seçilsin, fobinin kaynağını bulmak ve fobiyi yaratan sebebi “yeniden çerçevelendirerek” danışanın hayatına olan olumsuz etkisini ortadan kaldırmak gerekir. Teknolojik gelişmelerle birlikte son yıllarda fobi tedavilerinde giderek daha fazla “sanal gerçeklik” (virtual reality) araçları da kullanılmaya başlanmıştır. Fobinin çeşidine göre (ör. Yükseklik, uçuş, mekan fobileri gibi) bu araçlar faydalı olabilir.
Ben kişisel fobi terapimde, davranışçı bilişsel tekniklerle, regresyon terapisinin harmanlanmasını kullanıyorum. Adım adım bilinçaltı çalışmalarla fobinin kaynağına iniyoruz ve kaynağı keşfettiğimizde yeniden çerçevelendirerek onu dönüştürüyoruz. Basit fobiler 2-3 seansta çözüme kavuşurken, karmaşık fobilerin terapisi daha uzun sürebiliyor.
Özel olarak, Uçuş fobisinin terapisinde ise sanal gerçeklik aracı kullanıyoruz. Uçuş fobisine özel bir protokolu www.keyifleucuyorum.com sitesinde bulabilirsiniz.
